Λίγες ώρες μετά το Άγιο Πάσχα, το Πάσχα των Ελλήνων, δεν είναι λίγες οι φωνές, που στην ανάπαυλα της αναχάραξης των πασχαλινών εδεσμάτων, στοχάζονται για την σχέση του κράτους και εκκλησίας, τις παρεμβάσεις των ιεραρχών στα κηρύγματα, την τελετή του Αγίου Φωτός κ.λ.π. επαναφέροντας την περίφημη και πολυπαιγμένη συζήτηση περί του κράτους και εκκλησίας.
Χωρίς καμία διάθεση ιδεολογικής θέσης, μέρες που είναι και ταραγμένων καιρών, απλά να παραθέσουμε μερικές πραγματικότητες για το εν λόγω ζήτημα:
Το ίδιο το Σύνταγμα της Ελληνικής Δημοκρατίας έχει σαφή προσανατολισμό για το ζήτημα.
Αρχικά με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το ανώτατο θεσμικό κείμενο της χώρας,θέτει τον θρησκευτικό προσανατολισμό του, με την επίκληση «της Αγίας και Ομοούσιας και Αδιαίρετης Τριάδας» τόσο στο προοίμιό του όσο και στις ορκωμοσίες που απαιτεί.
Στο άρθρο 3, ταυτόχρονα με τον ορισμό της μορφής του πολιτεύματος, αναγνωρίζει ως «επικρατούσα» στη χώρα μας τη «θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού».
Με το Άρθρο 33, δίνει μια ιδιαίτερη συμβολική επιταγή, ορίζοντας ότι ο ανώτατος πολιτειακός άρχοντας της χώρας, δίνει ορθόδοξο όρκο, παρεισάγοντας, όπως σημειώνει,ο Σάββας Κονταράτος, Ομότιμος καθηγητής ΑΣΚΤ, μια προϋπόθεση εκλογιμότητάς του πέραν των εύλογων εκείνων που ορίζονται στο Άρθρο 31.
Εξίσου σημαντική είναι η πρόβλεψη για την ανάπτυξη «θρησκευτικής συνείδησης», που το Άρθρο 16, περιλαμβάνει στους σκοπούς της παρεχόμενης από το κράτος Παιδείας, ενώ η επιταγή για την απαγόρευση του προσηλυτισμού, που προβλέπεται στο Άρθρο 13, στην ουσιαστική της ερμηνεία, μόνο σκοπό προφανώς έχει την προστασία της επικρατούσας θρησκείας.
Ιδιαίτερη σημασίας έχει και η άποψη της ίδιας της Εκκλησίας, όπως αυτή διατυπώθηκε στην τακτική συνεδρίαση της 4/10/2017, όπου επισημαίνεται:
"Η Εκκλησία της Ελλάδος διαλέγεται με το Κράτος, όχι με την ιδιότητα της θρησκευτικής γραφειοκρατίας του Δημοσίου, που αρύεται την ύπαρξή της από την κρατική επίνευση, αλλά ως κοινότητα Κλήρου και Λαού. Η Εκκλησία της Ελλάδος έχει θεοΐδρυτη προέλευση, όπως αναγνωρίζει και το άρθρο 1 του Καταστατικού Χάρτου Της, η δε κοσμική Της έκφανση και λειτουργία υπό την μορφή κοσμικού οργανισμού έχει το ποίμνιό Της ως λαϊκή και δημοκρατική βάση της νομιμοποιήσεώς Της. Είναι φορέας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που συζητεί τα θρησκευτικά του ζητήματα με την κρατική εξουσία, όπως πράττουν και οι συμπολίτες μας άλλων ετεροδόξων και ετεροθρήσκων θρησκευτικών κοινοτήτων.
Η Εκκλησία της Ελλάδος δεν μπορεί να δεχθεί οποιαδήποτε συμβολική υποβάθμιση ή θεσμική υποτίμησή Της στο πλαίσιο είτε της αναθεωρήσεως του Συντάγματος είτε τροποποιήσεως της τυπικής, κοινής νομοθεσίας. Οι παραπάνω συμβολισμοί εκφράζουν την πάγια και ιστορική σχέση του Ελληνικού Έθνους με την ορθόδοξη θρησκευτική παράδοση, που έχει πολλές προεκτάσεις πολιτισμικές, κοινωνικές, γλωσσικές και ηθικές στην ιδιοσυγκρασία του σημερινού Έλληνα, τις οποίες ακόμη ψηλαφούμε στην καθημερινότητα των κατοίκων αυτής της χώρας...
Το ελληνικό Έθνος είχε μετά τον εκχριστιανισμό του έναν ιστορικά σταθερό πυρήνα, που περιλαμβάνει και την ορθόδοξη θρησκεία. Κατά συνέπεια, η αφαίρεση των στοιχείων θρησκευτικής ταυτότητας του Έθνους από το κείμενο του Συντάγματος θα αποτελούσε προσπάθεια εισαγωγής μίας νέας «εθνολογίας», καθώς αποκόπτει το Έθνος από ένα ουσιώδες περιεχόμενο του πυρήνα της ιστορικότητάς του, της ενεργού παράδοσής του και της παρούσης συλλογικής καθημερινότητάς του. Στο πλαίσιο αυτό δεν νομίζουμε ότι οποιαδήποτε πολιτική δύναμη έχει το δικαίωμα διατύπωσης της
δικής της εκδοχής για την ιστορικότητα του Έλληνα μέσα στο Σύνταγμα ή την νομοθεσία, ούτε διαθέτει τη δημοκρατική νομιμοποίηση για να αναθεωρήσει τις ιστορικές παραμέτρους της εθνικής ταυτότητας."
Μια εξαιρετική ενδιαφέρουσα αναφορά για την Εκκλησία στην πατρίδα μας, δίνει ο Ευαγ. Βενιζέλος, με την ιδιότητα του νομικού επιστήμονα:
"Η Εκκλησία, όχι εκκλησιολογικά τώρα, αλλά νομικά, είναι ένα συλλογικό υποκείμενο της θρησκευτικής ελευθερίας, με νομική προσωπικότητα, με κάποια νομική οντότητα σε κάθε περίπτωση. Ακόμη κι αν σε κάποια έννομη τάξη είναι μια απλή ένωση προσώπων που έχει όμως ισχυρά δικαιώματα.
Είναι μια ιστορική οντότητα, μια οντότητα συνυφασμένη με την ιστορία του Έθνους, είναι μια οντότητα της κοινωνίας των πολιτών, αλλά στο επίπεδο της έννομης τάξης πρέπει να βρούμε τί είναι και η απάντηση ότι είναι ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου δεν σημαίνει τίποτα γιατί δεν είναι παντού ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου η Ορθόδοξη Εκκλησία. Υπάρχουν άλλες έννομες τάξεις στις οποίες αναζητεί την ταυτότητά της. Μπορεί και σε χώρες όπως το Βέλγιο ή η Αυστρία ή η Γερμανία, να είναι ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, αλλά σε άλλες χώρες να μην είναι. Υπήρχαν και εδώ ανοικτά ζητήματα για το τί είναι νομικά άλλες εκκλησίες, άλλα δόγματα, άλλες οντότητες θρησκευτικές που δεν είναι Ορθόδοξες. Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι λοιπόν εντός της εθνικής και της διεθνούς έννομης τάξης πρωτίστως συλλογικό υποκείμενο και φορέας της θρησκευτικής ελευθερίας."
Αναμφίβολα το να πεις κάτι παραπάνω ή κάτι λιγότερο σε ένα θέμα που πέρα από νομική, συνταγματική ή θεολογική του μορφή έχει να κάνει με το φρόνημα, τη σκέψη, την πίστη και το εσώψυχο του λαού μας είναι φτωχό.
Νομίζω ότι η ρήση του μεγάλου εικαστικού μας Νίκου Εγγονόπουλου λέει πολλά περισσότερα και μάλιστα συμπυκνωμένα:
«Δεν ξέρω αν είμαι Χριστιανός, Ορθόδοξος όμως είμαι οπωσδήποτε».
Πηγές
- http://www.avgi.gr/article/10811/7616795/kratos-ekklesia-kai-syntagma
- http://www.amen.gr/article/oi-theseis-tis-ieras-synodou-gia-tin-sydagmatiki-anatheorisi-kai-tis-sxeseis-kratous-ekklisias
- https://www.evenizelos.gr/413-speeches/conferences-events/conferencespeech2017/5667-oi-sxeseis-kratous-kai-ekklisias-os-syntagmatika-rythmismenes-i-syntagmatiki-thesi-tou-oikoumenikoy-patriarxeiou.html
- .http://www.politistikomellon.eu/index.php/2015-12-20-11-21-50/giorgos-mastoridis/123-thriskeia-kai-politeia