Περί οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης, διάσωσης, διαφυγής…

H ανείπωτη τραγωδία της πρόσφατης φονικής πυρκαγιάς στην πρόσφατη πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική, ανέδειξε σε ζήτημα αιχμής, το θεσμικό πλαίσιο των δράσεων της Πολιτικής Προστασίας αναφορικά με τις δασικές πυρκαγιές.

Για πρώτη φορά ίσως σε πανελλήνιο επίπεδο, διαβάστηκε η εγκύκλιος με τον  τίτλο «Σχέδιο Δράσεων Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών» (της Γενικής Γραμματείας Πολικής Προστασίας (ΑΔΑ:ΩΞΧΦ465ΧΘ7-ΣΚΗ), η οποία βεβαίως εκδίδεται παρομοίως κάθε χρόνο, προβλέποντας τις υποχρεώσεις ενός εκάστου.

Σαφώς και στην εξέλιξη μιας τόσο σοβαρής κρίσης, δεν αναμένεις σε επικοινωνιακό επίπεδο την «επιστημονική» αποτύπωση της πραγματικότητας.Αλλωστε κάτι τέτοιο δεν γεννά πηχυαίο τίτλο.

Είναι χρήσιμη όμως έστω και τώρα η πραγματική αποτύπωση της μερικών κρίσιμων εννοιών σε μερικά  βασικά σημεία και την διατύπωση μερικών  κρίσιμων  συμπερασμάτων, όχι τόσο γιαυτά που έγιναν, αλλά κυρίως για τις κρίσεις που  πιθανόν θα έρθουν αν και συλλογικά το απευχόμαστε.

Είναι ξεκάθαρο, τόσο από την εγκύκλιο όσο και από τις αρμοδιότητες του Π.Σ. (Ν.4249/2014), ότι ο έλεγχος και η κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών είναι αρμοδιότητα του Πυροσβεστικού Σώματος που ενεργεί σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον επιχειρησιακό  σχεδιασμό του.

Σε αυτό το εξαιρετικά δύσκολο έργο του Πυροσβεστικού Σώματος, η εγκύκλιος (παρ.2.3) επιτάσσει να δύναται να υποστηρίζεται και από άλλους φορείς Πολιτικής Προστασίαςδιάθεση υδροφόρων οχημάτων, μηχανημάτων κ.λ.π. τόσο από τους ΟΤΑ, όσο  και από τους υπόλοιπους φορείς πολιτικής προστασίας, λήψη μέτρων τροχαίας κίνησης από την  ΕΛ.ΑΣ.,προληπτική διακοπή ηλεκτροδότησης για την ασφάλεια του προσωπικού που επιχειρεί στην πυρόσβεση,από τον ΔΕΔΗΕ, διευκόλυνση από Λιμενικό Σώμα-ΕΛΑΚΤ για τη μεταφορά επιχειρησιακών δυνάμεων, διάθεση προσωπικού  και μέσων από το  ΓΕΕΘΑ,αποστολή ασθενοφόρων από το ΕΚΑΒ.

Η αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών και η άμεση διαχείριση των συνεπειών, λόγω δασικών πυρκαγιών από όλους τους  εμπλεκόμενους φορείς εκτείνεται σε μια σειρά από  δράσεις,(παρ.2.4 της εγκυκλίου) στην οποία περιλαμβάνεται και η " υλοποίηση του μέτρου της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης ως μέτρου προληπτικής προστασίας των πολιτών, το οποίο δρομολογείται εγκαίρως (ενώ η καταστροφή βρίσκεται σε εξέλιξη)  υπό ορισμένες προϋποθέσεις  και περιορισμούς, η εκτίμηση των οποίων γίνεται μόνο σε τοπικό επίπεδο."

Για τη συγκεκριμένη δράση επισημαίνεται (υπ/ση12) ότι  «Η ειδοποιός διαφορά μεταξύ οργανωμένης απομάκρυνσης πολιτών και επιχειρήσεων απεγκλωβισμού και διάσωσης βασίζεται στο γεγονός ότι στη μεν πρώτη περίπτωση οι πολίτες βρίσκονται σε κίνδυνο εξ αιτίας της παραμονής τους πλησίον της περιοχής που εξελίσσεται μια δασική πυρκαγιά, ή σε κάποια απόσταση από την πορεία εξέλιξής της, ενώ στη δεύτερη περίπτωση οι πολίτες βρίσκονται σε επαφή, ή εντός του φλεγόμενου χώρου και η προσωπική τους ασφάλεια διατρέχει άμεσο και διαρκή κίνδυνο που απαιτεί την παροχή βοήθειας, το ταχύτερο δυνατόν, ώστε να μην υπάρξουν απώλειες».

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας  με ειδική  εγκύκλιο (2934/06-05-2015) προβλέπει  κατευθυντήριες οδηγίες  για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών ειδικά για λόγους προστασίας από εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή εξαιτίας δασικών πυρκαγιών.

Για το  πλαίσιο εφαρμογής της επισημαίνεται και στην εγκύκλιο (παρ.5.13) ότι η οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πολιτών εξετάζεται ως μέτρο προληπτικής προστασίας τους, που πρέπει να δρομολογείται εγκαίρως και κάτω υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Επίσης καθορίζεται ότι η δράση αυτή   της  οργανωμένης  προληπτικής  απομάκρυνσης   έχει  χαρακτήρα  μη  υποχρεωτικό.

Η δράση αυτή  πραγματοποιείται μόνο όταν εξασφαλίζεται εγκαίρως η καλή οργάνωση για την ασφαλή υλοποίησή της. Σε αντίθετη περίπτωση, η δράση αυτή εύκολα μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερες συνέπειες - απώλειες και να μετατραπεί σε επιχείρηση διάσωσης, την ευθύνη της οποίας στο χερσαίο χώρο, έχει το Πυροσβεστικό Σώμα.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο (παρ.5.13.1) υπεύθυνος για την εισήγηση  της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης των πολιτών στις περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών είναι ο εκάστοτε επικεφαλής Αξιωματικός του Πυροσβεστικού Σώματος,  ενώ υπεύθυνος για την απόφαση της υλοποίησης της είναι ο Δήμαρχος, ο οποίος εκτιμά  μια σειρά από  παραμέτρους  πλαισιωμένος από τους επικεφαλείς των φορέων που εμπλέκονται.

Συμπεράσματα:

1. Επιχειρησιακός υπεύθυνος μετά την εκδήλωση δασικής πυρκαγιάς είναι το Πυροσβεστικό Σώμα. Όλοι οι υπόλοιποι φορείς υποστηρίζουν και κατευθύνονται από αυτό. Οι  αυτόκλητες μετατροπές σε πυροσβέστες υπευθύνων που έχουν άλλο ρόλο προφανώς έχουν άλλες σκοπιμότητες και ουδεμία  ουσιαστική βοήθεια παρέχουν.  
2. Η πυρκαγιά και μάλιστα η μεγα-πυρκαγιά τις περισσότερες φορές δεν συλλαμβάνεται, ξεφεύγει υπερπηδώντας τα συνήθη πυροσβεστικά μέσα και τις προσπάθειες των Πυροσβεστών. Μετατρέπεται σε ελάχιστο χρόνο σε  άμεση απειλή, μετατρέποντας την επιχείρηση πυρόσβεσης σε μεικτή επιχείρηση πυρόσβεσης-διάσωσης, δημιουργώντας στους πολίτες αυτόματα το αίσθημα της επιβίωσης – διαφυγής, που οδηγεί στην άτακτη εκκένωση.
3. Το μέτρο της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης,   είναι εξαιρετικά περίπλοκο τόσο για να το εισηγηθεί κάποιος, όσο και για να το αποφασίσει, αν πραγματικά το ζητούμενο είναι η ουσιαστική του χρήση και όχι η «εκ των υστέρων νομική θωράκιση των υπευθύνων και συναρμοδίων». Η φωτιά ως τρομακτικά δυναμικό και μεταβαλλόμενο φαινόμενο είναι πολυπαραγοντική και τις περισσότερες φορές ασύμμετρα εξελισσόμενη.

Η υλοποίηση της οργανωμένης απομάκρυνσης ανάλογα με τον πληθυσμό της απειλούμενης οικιστικής ζώνης απαιτεί ένα ικανό χρόνο  για να υλοποιηθεί οργανωμένα και να προσφέρει  το ζητούμενο, την ασφάλεια.

Εκεί πλέον η μάχη των Πυροσβεστών και των υπολοίπων φορέων περνάει σε άλλη διάσταση που ξεπερνά τα εγχειρίδια  πυροσβεστικής τέχνης.

Τη στιγμή που εκείνο το τραγικό απόγευμα η πύρινη λαίλαπα περνούσε τη Λεωφόρο Μαραθώνος, ξεκινούσε μια  επιχειρησιακή απαίτηση που ξεπερνά τις δυνάμεις του μηχανισμού. Ένα τεράστιο πεδίο που απαιτούσε πυρόσβεση- διάσωση.

Η εισήγηση ή όχι του μέτρου της προληπτικής απομάκρυνσης και η λήψη ή μη, της απόφασης για την υλοποίησή της, υπό το βάρος της τραγικής κατάληξης πρέπει να αποτελέσει κορυφαίο σταθμό μελέτης και επεξεργασίας για τα δεδομένα της πολιτικής προστασίας στη χώρα μας σε όλα τα επίπεδα. Η πραγματικότητα εδώ ξεπερνά τον σχεδιασμό.

Ο λιθοβολισμός των  μαχόμενων Πυροσβεστών μπορεί να έχει την «καθαρτική του διάσταση» αλλά δεν θα συνεισφέρει τίποτα παραπάνω στην κατανόηση των παραμέτρων της τραγωδίας και κυρίως στην απάλειψη των τρωτοτήτων του περιβάλλοντός μας για την θωράκιση από τις επόμενες απειλές.

Σε κάθε περίπτωση, η κρισιμότητα των στιγμών και η μνήμη των θυμάτων, επιβάλλουν ψύχραιμη και νηφάλια αποτίμηση, γιατί όσο άδικη είναι η ατιμωρησία των υπευθύνων, άλλο τόσο άδικο είναι να πληρώσουν το τίμημα εκείνοι που δεν ευθύνονται μόνο και μόνο για την ικανοποίηση του κοινού περί δικαίου αίσθημα της κοινής γνώμης.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ 19-8-2018